Gwarancją bankową jest jednostronne zobowiązanie banku-gwaranta, że po spełnieniu przez podmiot uprawniony (beneficjenta gwarancji) określonych warunków zapłaty, które mogą być stwierdzone określonymi w tym zapewnieniu dokumentami, jakie beneficjent załączy do sporządzonego we wskazanej formie żądania zapłaty, bank ten wykona świadczenie pieniężne na rzecz beneficjenta gwarancji – bezpośrednio albo za pośrednictwem innego banku.
Warto pamiętać, że:
1. udzielenie i potwierdzenie gwarancji bankowej następuje na piśmie pod rygorem nieważności;
2. przelewu wierzytelności z gwarancji bankowej można dokonać wraz z przeniesieniem wierzytelności zabezpieczonej gwarancją;
3. bank może potwierdzić zobowiązanie innego banku wynikające z gwarancji bankowej; w przypadku tym roszczenia z gwarancji można kierować do banku, który jej udzielił, lub do banku, który ją potwierdził, albo do obu tych banków łącznie, aż do zupełnego zaspokojenia roszczeń wierzyciela.
Z orzecznictwa sądowego na temat gwarancji bankowych
Fragment uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 23 marca 2005 r., VI ACa 312/04::
„Według jednolitych poglądów wyrażanych w doktrynie gwarancja jest autonomicznym stosunkiem umownym nawiązywanym pomiędzy gwarantem a beneficjentem (stosunek zapłaty). Podstawą gwarancji jest zlecenie (stosunek pokrycia) zawarte pomiędzy gwarantem a dłużnikiem stosunku podstawowego (stosunku waluty). Mocą zlecenia gwarancji gwarant zobowiązuje się odpłatnie do udzielenia gwarancji wierzycielowi stosunku waluty. Umowa gwarancji ma charakter samoistny i nieakcesoryjny względem stosunku podstawowego, co odróżnia ją m.in. od umowy poręczenia. Niezależność umowy gwarancji wyraża się w oderwaniu obowiązku wypłaty sumy gwarancji od stosunku podstawowego i przyczyn, dla których gwarant zdecydował się udzielić gwarancji.
Sporny w doktrynie natomiast jest zakres nieakcesoryjności umowy gwarancji. Według jednych poglądów abstrakcyjny charakter gwarancji powoduje, że gwarant może podnosić wobec beneficjenta wyłącznie zarzuty oparte na stosunku zapłaty oraz zarzut nadużycia gwarancji. Umowa gwarancji jest bowiem niezależna tak od stosunków wewnętrznych gwaranta z dłużnikiem (stosunku pokrycia) jak i stosunku dłużnika głównego z wierzycielem – stosunku waluty (M. Pyziak-Szafnicka, „Gwarancja autonomiczna”, PPH 1994/02, s. 17 – 22, G. Tracz, „Umowa Gwarancji”, s. 136 – 137, uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z 16 kwietnia 1993 r., OSNCP 1993, Nr 10, poz. 166, uchwała pełnego składu Izby Cywilnej SN z dnia 28 kwietnia 1995 r., III CZP 166/94, OSNCP 1995, Nr 10, poz. 135). Do zarzutów tych należą: po pierwsze – zarzuty negujące dojście do skutku umowy gwarancji (np. wady oświadczenia woli gwaranta, braki reprezentacji, czy zdolności do składania oświadczeń woli), po drugie – zarzuty wynikające z istniejącej gwarancji (np. zarzut przedwczesnego zgłoszenia żądania gwarancyjnego, zarzut, że żądanie zapłaty zgłoszono w związku z innym stosunkiem zobowiązaniowym, zarzut niespełnienia warunków uprawniających do żądania zapłaty). Poza zarzutami wynikającymi z ze stosunku zapłaty możliwa jest także obrona za pomocą zarzutu nadużycia prawa przez beneficjenta (M. Pyziak-Szafnicka, „Gwarancja autonomiczna”, PPH 1994/02, s. 20-22).
Według innych poglądów gwarancja znajduje swe uzasadnienie w stosunku podstawowym, z którym jest ściśle związana. Jest więc czynnością prawną kauzalną (tak A. Szpunar, „Zabezpieczenia osobiste wierzytelności”, s. 171, J. Jakubecki, J. Mojak, E. Niezbecka, „Prawne zabezpieczenie kredytów”, s. 73, C. Żuławska, „Gwarancja bankowa” w: Studia z prawa gospodarczego i handlowego 1996 r., s. 550). Causa cavendi jest wyrażona wprost w treści umowy gwarancji. W konsekwencji zamierzony cel gwarancji nie następuje, jeśli stosunek podstawowy nie powstał lub uległ umorzeniu.
Gwarant nie ponosi wobec tego odpowiedzialności w przypadkach gdy:
– gwarantowana wierzytelność nie powstała lub zobowiązanie było dotknięte bezwzględną nieważnością,
– gwarantowana umowa została rozwiązana przez same strony,
– dłużnik wykonał gwarantowane zobowiązanie w całości,
– gwarantowane zobowiązanie nie zostało wykonane z winy beneficjenta,
– dłużnik gwarantowanego zobowiązania skutecznie uchylił się od skutków prawnych swego oświadczenia woli;
W tym ujęciu zarzuty gwaranta mogą obejmować następujące kwestie:
1. gwarant może podnosić zarzuty kwestionujące ważność umowy gwarancyjnej,
2. zarzuty mogą wynikać z treści umowy gwarancyjnej (np. zgłoszenie zapłaty po upływie terminu gwarancji, żądanie zapłaty długu nie objętego gwarancją lub ponad sumę gwarantowaną),
3. zarzut potrącenia przez gwaranta wierzytelności przysługującej mu wobec beneficjenta,
4. zarzut nadużycia prawa,
5. niektóre zarzuty mogą wynikać wprost ze stosunku podstawowego (stosunku waluty);
Do ostatniej grupy zarzutów zaliczane są przede wszystkim zarzuty dotyczące istnienia bądź ważności stosunku podstawowego, w tym zarzut, że dłużnik już spełnił świadczenie, a beneficjent nie powinien otrzymywać zapłaty dwa razy. Nie ulega natomiast wątpliwości, że dłużnikowi nie przysługują zarzuty wynikające z umowy zlecenia o udzielenie gwarancji. (A. Szpunar, „Zabezpieczenia osobiste wierzytelności”, s. 173-175).
W doktrynie można zauważyć także stanowisko pośrednie przyjmujące, że w ramach swobody umów strony mogą doprowadzić do akcesoryjności gwarancji. Możliwość taka istnieje, gdy powstanie zobowiązania gwaranta zostanie uzależnione od wystąpienia określonych warunków, które zwiążą to zobowiązanie ze stosunkiem podstawowym, dając tym samym możliwość gwarantowi podnoszenia zarzutów ze stosunku podstawowego. Najczęściej warunkiem takim jest klauzula rzeczywistego nieziszczenia się rezultatu (Tracz, op. cit., s. 253 i 263).
Sporna w doktrynie jest również kwestia odpłatności gwarancji. W tradycyjnym bowiem ujęciu czynność odpłatna – to ta, która należy do czynności dwustronnie zobowiązujących, i za którą odpłatności dokonuje strona danej umowy. W tym znaczeniu gwarancja kwalifikowana jest jako czynność prawna nieodpłatna (tak J. Panowicz-Lipska, Z. Radwański „Gwarancja bankowa” w: Prawne zabezpieczenie, s. 226, J. Pisuliński w: M. Bączyk „Prawo bankowe”, s. 281, A. Szpunar, „Zabezpieczenia osobiste wierzytelności”, s. 142).
W doktrynie i orzecznictwie prezentowana jest jednak także koncepcja, zgodnie z którą odpłatne są również przysporzenia, za których dokonanie przysparzający otrzymuje wynagrodzenie na podstawie innego, ale funkcjonalnie związanego z pierwszym, stosunku prawnego. W tym ujęciu gwarancja, pomimo że ma charakter jednostronnie zobowiązujący, jest czynnością prawną odpłatną. Gwarant za dokonanie przysporzenia otrzymuje bowiem wynagrodzenie (prowizję, składkę ubezpieczeniową), tyle że nie od beneficjenta, ale od zleceniodawcy na podstawie umowy zlecenia gwarancji (tak SN w uchwale z 28 kwietnia 1995 r., III CZP 166/94, OSNCP 1995, Nr 10, poz. 135).”
