Instytucja prawa procesowego stanowiąca o możliwości wznowienia postępowania, która jest nadzwyczajnym środkiem odwoławczym przewidzianym w procedurze administracyjnej, cywilnej i karnej. Wznowienie postępowania umożliwia w swojej istocie uchylenie prawomocnego orzeczenia sądu i ponownego rozpoznania sprawy. Warunkiem koniecznym do zastosowania tej instytucji jest zaistnienie nadzwyczajnych przyczyn wskazanych w odpowiedniej ustawie.
Zastosowanie wznowienia postępowania jest ograniczone również zakresem terminowym, uzależnionym od rodzaju postępowania oraz zakresu przedmiotowego sprawy. W postępowaniu administracyjnym instytucja wznowienia postępowania została uregulowana ustawie z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 1960 Nr 30, poz. 168 ze zm.). Treść art. 145 Kodeksu postępowania administracyjnego stanowi o przesłankach wznowienia postępowania w sprawach zakończonych decyzją ostateczną. Ograniczenie dopuszczalności wznowienia uzależnione jest terminem 10 lat lub 5 lat w zależności od rodzaju przyczyny wznowienia. Z kolei art. 145a wskazanej powyżej ustawy przewiduje, że można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja. W takim wypadku skargę o wznowienie wnosi się w terminie 1 miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.
Wznowienie postępowania jest jedynym sposobem przewidzianym w Kodeksie postępowania cywilnego umożliwiającym rozpoznanie sprawy, w której zapadł wyrok kończący postępowanie w sprawie i wyrok jest prawomocny. W myśl art. 399 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 1964 Nr 43, poz. 296 ze zm.) nie można więc wznowić postępowania, jeżeli wyrok sądu II instancji lub sądu kasacyjnego nie kończy postępowania w sprawie tylko przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania.
Skargę o wznowienie wnosi się w terminie 3 miesięcy, przy czym termin ten liczy się od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia lub od dnia, w którym strona, jej przedstawiciel ustawowy lub organ dowiedzieli się o wyroku. Po upływie 5 lat od uprawomocnienia się wyroku nie można żądać wznowienia, z wyjątkiem wypadku, gdy strona była pozbawiona możności działania lub nie była należycie reprezentowana. Instytucja wznowienia postępowania uregulowana w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. z 1997 Nr 89, poz. 555 ze zm.), jest obok kasacji nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia.
Wznowienia postępowania w Kodeksie postępowania karnego uregulowane zostało szczegółowo w art. 11 ust. 3, 540, 540a oraz 542 ust. 3. W przypadku, gdy wniosek o wznowienie postępowania składa strona postępowania nie jest ono ograniczone żadnym terminem. W przypadku wznowienia z urzędu oraz na niekorzyść oskarżonego jest niemożliwe jeśli od uprawomocnienia się orzeczenia upłynęło 6 miesięcy.
