Instytucja przedawnienia

Instytucja przedawnienia – to instytucja prawa cywilnego, która określa skutki prawne niewykonania uprawnień przez czas określony w ustawie:

1. a) zasiedzenie – nabycie prawa przez osobę nieuprawnioną wskutek faktycznego wykonywania przez nią tego prawa przez określony w ustawie okres, np. nieruchomość można zasiedzieć po 20 latach, ruchomość po 3 latach;
2. b) przedawnienie – prowadzi do ograniczenia możności dochodzenia roszczenia, jeżeli nie było realizowane przez czas określony w ustawie;
3. c) przemilczenie – prowadzi do nabycia prawa przez daną osobę na skutek niewykonania go przez uprawnionego;
4. d) terminy zawite (prekluzyjne) – to terminy, w których powinna być dokonana dana czynność, oraz z którymi ustawa wiąże ujemne skutki dla strony w razie ich niezachowania; biegną bezwzględnie, nie podlegają przerwie, zawieszeniu, są z reguły krótsze od terminów przedawnienia.

Kwestie związane z instytucją przedawnienia zostały uregulowane w Ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93, ze zm.).

Przedmiot przedawnienia:

1. a) podmiotowe prawo cywilne, np. własność;
2. b) roszczenie majątkowe, z wyjątkiem:

– roszczeń o zniesienie współwłasności, windykacyjnych i negatoryjnych, wynikających z własności nieruchomości (bo w ogóle nie ulegają one przedawnieniu),

– roszczeń, których dochodzenie ograniczone jest terminami zawitymi: posesoryjne o przywrócenie stanu poprzedniego i o zaniechanie naruszeń oraz o wstrzymanie budowy (roszczenia te nie przedawniają się, lecz wygasają, jeśli nie będą dochodzone), oraz roszczenia z rękojmi.

Terminy przedawnienia:

1. a) ogólne – nie mają zastosowania, jeśli przepis szczególny stanowi inaczej;
2. b) szczególne – przewidziane w różnych przepisach normujących stosunki prawne.

Przepis art. 118 Kodeksu cywilnego przewiduje dwa podstawowe terminy przedawnienia:

1. a) dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz roszczeń o świadczenia okresowe – 3 lata;
2. b) dla pozostałych – 6 lat.

Bieg terminów przedawnienia – rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne lub od dnia wystąpienia zdarzenia, wywołującego roszczenie, lub dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie. Bieg terminów przedawnienia może zostać zakłócony przez:

1. a) zawieszenie – bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a jeśli został rozpoczęty, to pewnego okresu nie wlicza się do tego biegu,
2. b) przerwanie – cały okres, który upłynął do momentu przerwania uważa się za niebyły, po przerwaniu bieg przedawnienia zaczyna się na nowo,
3. c) wstrzymanie jego zakończenia – w razie zaistnienia okoliczności przewidzianych przez prawo, przedawnienie nadal biegnie, może jednak zakończyć się dopiero po upływie pewnego czasu do ustania tych okoliczności.

Skutki upływu terminów przedawnienia – ten, przeciw któremu roszczenie przysługiwało, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeknie się skorzystania z zarzutu przedawnienia. Nie ważne jest zrzeczenie się z zarzutu przedawnienia przed upływem jego terminu.