Rozdzielność majątkowa

 to jeden z rodzajów ustrojów majątkowych, jakie panują między małżonkami, ustalony przez nich umownie lub na żądanie któregoś z tych małżonków przez sąd. Regulacje odnoszące się do tego zagadnienia zostały zgromadzone w Ustawie z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59, ze zm.).

Zgodnie z art. 31 § 1 KRiO: „Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny)”. Jednak mocą umowy majątkowej, zawartej w formie aktu notarialnego, mogą oni ustanowić rozdzielność majątkową. W przypadku umownej rozdzielności majątkowej, każdy z małżonków zachowuje majątek nabyty przed i po jej ustanowieniu, oraz zarządza samodzielnie swoim majątkiem. Pewną odmianą rozdzielności majątkowej jest rozdzielność z wyrównaniem dorobków. Dorobkiem małżonka jest wzrost wartości jego majątku po zawarciu umownej rozdzielności majątkowej. Zasadniczo przy ustalaniu dorobku każdego z małżonków pomija się:

– przedmioty majątkowe nabyte przed jej zawarciem oraz

– przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę (chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił) oraz

– prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie oraz

– przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość) oraz

– wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków oraz

– prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy

– a także przedmioty nabyte w zamian za ww. przedmioty i prawa.

Przy obliczaniu dorobków małżonków dolicza się wartość:

– darowizn dokonanych przez jednego z małżonków, z wyłączeniem darowizn na rzecz wspólnych zstępnych małżonków oraz drobnych, zwyczajowo przyjętych darowizn na rzecz innych osób;

– usług świadczonych osobiście przez jednego z małżonków na rzecz majątku drugiego małżonka;

– nakładów i wydatków na majątek jednego małżonka z majątku drugiego małżonka.

Każdemu z małżonków przysługuje uprawnienie do wystąpienia do sądu z żądaniem ustanowienia rozdzielności majątkowej. Powstaje ona również z mocy prawa, jeśli jeden z małżonków zostanie ubezwłasnowolniony lub zostanie ogłoszona jego upadłość, a także w przypadku orzeczenia separacji.