Bank, działając na zlecenie klienta, ale we własnym imieniu (bank otwierający akredytywę), może zobowiązać się pisemnie wobec osoby trzeciej (beneficjenta), że dokona zapłaty beneficjentowi akredytywy ustalonej kwoty pieniężnej, po spełnieniu przez beneficjenta wszystkich warunków określonych w akredytywie.
Akredytywa dokumentowa musi w szczególności zawierać: nazwę i adres zleceniodawcy i beneficjenta, kwotę i walutę akredytywy, termin ważności akredytywy oraz opis dokumentów, po których przedstawieniu beneficjent jest uprawniony do żądania wypłaty w ramach akredytywy.
Akredytywa dokumentowa jest znana także innym systemom prawa (documentary letter of credit, le crédit documentaire, das Dokumentenakkreditiv) i występuje przede wszystkim w obrocie międzynarodowym jako jedna z form rozliczeń pieniężnych z tytułu transakcji handlowych.
Jak wskazuje w literaturze przedmiotu Jerzy Pisuliński z uwagi na różne kryteria można wyróżnić następujące rodzaje akredytyw dokumentowych:
1) akredytywy gotówkowe, dyskontowe, akceptacyjne, gwarancyjne (kryterium podziału jest charakter świadczenia banku otwierającego akredytywę),
2) akredytywy odwołalne i nieodwołalne (kryterium podziału jest dopuszczalność odwołania lub zmiany treści akredytywy),
3) akredytywy niepotwierdzone i potwierdzone (kryterium podziału jest rola, którą spełnia bank tzw. pośredniczący),
4) akredytywy nieprzenośne i przenośne (kryterium podziału jest możliwość żądania przez beneficjenta przeniesienia uprawnień z akredytywy),
5) akredytywy pokryte z góry, z dołu i rembursowe (kryterium podziału jest sposób zabezpieczenia przez bank otwierający akredytywę roszczenia banku pośredniczącego z tytułu dokonanej przez niego zapłaty).
W prawie polskim przyjmuje się, że:
– zobowiązanie banku otwierającego staje się wymagalne z chwilą przedstawienia przez beneficjenta dokumentów zgodnie z warunkami akredytywy;
– o świadczenie banku otwierającego akredytywę (art. 85 ust. 1 Prawa bankowego – tekst jednolity: Dz. U. 2002 r. Nr 72 poz. 665 ze zm.) może być ustalone zgodnie z dyrektywami wykładni przewidzianymi w art. 65 kc, przy uwzględnieniu jedynie okoliczności dotyczących stosunku akredytywy i dokumentów akredytywy przedstawionych bankowi przez jej beneficjenta.
[Podstawa prawna: Prawo bankowe]
Z orzecznictwa na temat akredytywy
Fragment uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2004 r., I CK 597/03, opublikowanego w „Prawie Bankowym” nr 3/2005:
„Oświadczenie banku otwierającego akredytywę może być ustalone zgodnie z dyrektywami wykładni przewidzianymi w art. 65 k.c. przy uwzględnieniu jedynie okoliczności dotyczących stosunku akredytywy i dokumentów akredytywy przedstawionych bankowi przez jej beneficjenta. […]
W literaturze polskiej i zagranicznej oraz w judykaturze innych krajów Unii Europejskiej nie wyklucza się możliwości dokonywania wykładni treści stosunku obligacyjnego łączącego bank otwierający akredytywę lub ją potwierdzający z beneficjentem akredytywy w zakresie akredytywy dokumentowej, określonej w Jednolitych zwyczajach i praktyce dotyczącej akredytyw dokumentowych z 1993 r. (publikacja nr 500 Międzynarodowej Izby Handlowej, wersja z 1993 r.; cyt. dalej jako Jednolite zwyczaje z 1993 r.). Pozostaje jedynie kwestia oznaczenia dopuszczalnego zakresu takiej wykładni. Przy dokonywaniu wspomnianej wykładni nie można jednak nie brać pod uwagę istoty zobowiązania akredytującego banku wobec beneficjenta akredytywy dokumentowej.
Zgodnie z art. 3 Jednolitych zwyczajów z 1993 r., akredytywa jest w swej istocie transakcją odrębną od kontraktu sprzedaży lub innych kontraktów, do których może się odnosić, jednak w żadnym przypadku (kontrakty te) nie dotyczą banków, ani ich nie wiążą, nawet jeżeli w akredytywie zawarto jakiekolwiek adnotacje powołujące się na takie kontrakty. Oznacza to, że zobowiązanie się banku do dokonania zapłaty nie podlega roszczeniom lub zarzutom zleceniodawcy będących wynikiem jego powiązań z bankiem lub beneficjentem. Beneficjent nie może w żadnym wypadku wykorzystywać stosunków umownych istniejących między bankami, albo pomiędzy zleceniodawcą i bankiem otwierającym akredytywę. Według art. 85 pr. bank. z 1997 r., bank zobowiązuje się do zapłaty beneficjentowi akredytywy ustalonej kwoty pieniężnej, po spełnieniu wszystkich warunków określonych w akredytywie dokumentowej. Zobowiązanie banku staje się wymagalne z chwilą przedstawienia przez beneficjenta dokumentów zgodnie z warunkami akredytywy (art. 85 ust. 3 prawa bankowego z 1997 r.). W art. 4 Jednolitych zwyczajów z 1993 r. wyrażono zasadę, że w operacjach dotyczących akredytywy wszystkie strony, których ona dotyczy, zajmują się dokumentami, a nie towarami i usługami lub innymi czynnościami, do których dokumenty te mają się odnosić. Oznacza to, że obowiązek świadczenia po stronie banku akredytującego mógłby zaktualizować się jedynie wówczas, gdyby beneficjent akredytywy dokumentowej spełnił wszystkie przewidziane w niej warunki, a przede wszystkim przedstawił bankowi wszystkie przewidziane w warunkach akredytywy dokumenty, zgodnie z treścią ujawnioną w tych warunkach.
Jeżeli zatem niezbędna miałaby okazać się interpretacja treści stosunku obligacyjnego łączącego bank otwierający akredytywę lub bank potwierdzający akredytywę z beneficjentem akredytywy, to jej ewentualną płaszczyznę wyznaczają co najmniej dwa zasadnicze elementy.
Po pierwsze, musiałaby ona abstrahować od stosunków innych niż stosunek prawny istniejący między zobowiązanym bankiem i beneficjentem akredytywy (np. od tzw. stosunku podstawowego lub stosunku zlecenia udzielenia akredytywy przez kontrahenta beneficjenta ze stosunku podstawowego lub inną osobę). Innymi słowy, niedopuszczalne byłoby zatem branie pod uwagę okoliczności wykraczających poza relację prawną wiążącą bank i beneficjenta akredytywy oraz układ stosunków prawnych, który doprowadził do powstania zobowiązania banku wynikającego z otwarcia lub potwierdzenia akredytywy.
Po drugie, omawiana interpretacja musi koncentrować się na dokumentach przedstawionych bankom przez beneficjenta akredytywy i przesądzających o powstaniu obowiązku zapłaty przez bank określonej sumy pieniężnej. Chodzi mianowicie o to, czy przedstawiony przez beneficjenta bankowi dokument, nieodpowiadający w pełni cechom dokumentu określonego w zobowiązaniowym stosunku akredytywy, mógłby na podstawie dyrektyw interpretacyjnych oświadczeń woli przewidzianych w art. 65 k.c. być uznany jednak za zgodny z warunkami akredytywy.”
Potrzebujesz porady prawnej odnośnie akredytywy dokumentowej?
Kancelaria Prawna Skarbiec oferuje swoje usługi w zakresie porad prawnych dla konsumentów i przedsiębiorców.
Kontakt: sekretariat@kancelaria-skarbiec.biz
