Akredytywa pieniężna

Bank, działając na zlecenie klienta, ale we własnym imieniu (bank otwierający), może zobowiązać się pisemnie wobec innego banku, że dokona zwrotu kwot wypłaconych beneficjentowi lub skupi weksle trasowane ciągnione przez beneficjenta na wskazany bank.

Akredytywa pieniężna (znana w obrocie międzynarodowym jako travellers’ letter of credit) musi w szczególności zawierać: nazwę i adres osoby upoważnionej do dokonywania wypłat, kwotę i walutę akredytywy oraz termin jej ważności. Zobowiązania banku otwierającego stają się wymagalne z chwilą wypłaty dokonanej beneficjentowi na zasadach określonych w akredytywie, pod warunkiem przedstawienia przez beneficjenta dokumentu tożsamości.

Zobowiązania banku otwierającego stają się wymagalne z chwilą wypłaty dokonanej beneficjentowi na zasadach określonych w akredytywie, pod warunkiem przedstawienia przez beneficjenta dokumentu tożsamości.

Jeżeli w akredytywie pieniężnej uzależniono wypłatę od spełnienia przez beneficjenta innych warunków niż określone powyżej, wypłata może nastąpić wyłącznie po łącznym spełnieniu tych warunków.

W praktyce obrotu gospodarczego, akredytywa pieniężna może przybrać postać akredytywy okrężnej lub adresowanej:

– w akredytywie okrężnej bank otwierający akredytywę przekazuje beneficjentowi dokument (list kredytowy), w którym zwraca się do wielu lub wszystkich banków korespondentów z prośbą o dokonanie wypłaty określonej kwoty na rzecz beneficjenta;

– w akredytywie adresowanej bank otwierający akredytywę zwraca się z prośbą o zapłatę na rzecz beneficjenta bezpośrednio do jednego banku.

Z orzecznictwa sądowego na temat akredytywy:

Fragment uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2004 r., I CK 597/03, opublikowanego w „Prawie Bankowym” nr 3/2005:

„Oświadczenie banku otwierającego akredytywę może być ustalone zgodnie z dyrektywami wykładni przewidzianymi w art. 65 k.c. przy uwzględnieniu jedynie okoliczności dotyczących stosunku akredytywy i dokumentów akredytywy przedstawionych bankowi przez jej beneficjenta. […]

W literaturze polskiej i zagranicznej oraz w judykaturze innych krajów Unii Europejskiej nie wyklucza się możliwości dokonywania wykładni treści stosunku obligacyjnego łączącego bank otwierający akredytywę lub ją potwierdzający z beneficjentem akredytywy w zakresie akredytywy dokumentowej, określonej w Jednolitych zwyczajach i praktyce dotyczącej akredytyw dokumentowych z 1993 r. (publikacja nr 500 Międzynarodowej Izby Handlowej, wersja z 1993 r.; cyt. dalej jako Jednolite zwyczaje z 1993 r.). Pozostaje jedynie kwestia oznaczenia dopuszczalnego zakresu takiej wykładni. Przy dokonywaniu wspomnianej wykładni nie można jednak nie brać pod uwagę istoty zobowiązania akredytującego banku wobec beneficjenta akredytywy dokumentowej.

Zgodnie z art. 3 Jednolitych zwyczajów z 1993 r., akredytywa jest w swej istocie transakcją odrębną od kontraktu sprzedaży lub innych kontraktów, do których może się odnosić, jednak w żadnym przypadku (kontrakty te) nie dotyczą banków, ani ich nie wiążą, nawet jeżeli w akredytywie zawarto jakiekolwiek adnotacje powołujące się na takie kontrakty. Oznacza to, że zobowiązanie się banku do dokonania zapłaty nie podlega roszczeniom lub zarzutom zleceniodawcy będących wynikiem jego powiązań z bankiem lub beneficjentem. Beneficjent nie może w żadnym wypadku wykorzystywać stosunków umownych istniejących między bankami, albo pomiędzy zleceniodawcą i bankiem otwierającym akredytywę. Według art. 85 pr. bank. z 1997 r., bank zobowiązuje się do zapłaty beneficjentowi akredytywy ustalonej kwoty pieniężnej, po spełnieniu wszystkich warunków określonych w akredytywie dokumentowej. Zobowiązanie banku staje się wymagalne z chwilą przedstawienia przez beneficjenta dokumentów zgodnie z warunkami akredytywy (art. 85 ust. 3 prawa bankowego z 1997 r.). W art. 4 Jednolitych zwyczajów z 1993 r. wyrażono zasadę, że w operacjach dotyczących akredytywy wszystkie strony, których ona dotyczy, zajmują się dokumentami, a nie towarami i usługami lub innymi czynnościami, do których dokumenty te mają się odnosić. Oznacza to, że obowiązek świadczenia po stronie banku akredytującego mógłby zaktualizować się jedynie wówczas, gdyby beneficjent akredytywy dokumentowej spełnił wszystkie przewidziane w niej warunki, a przede wszystkim przedstawił bankowi wszystkie przewidziane w warunkach akredytywy dokumenty, zgodnie z treścią ujawnioną w tych warunkach.

Jeżeli zatem niezbędna miałaby okazać się interpretacja treści stosunku obligacyjnego łączącego bank otwierający akredytywę lub bank potwierdzający akredytywę z beneficjentem akredytywy, to jej ewentualną płaszczyznę wyznaczają co najmniej dwa zasadnicze elementy.

Po pierwsze, musiałaby ona abstrahować od stosunków innych niż stosunek prawny istniejący między zobowiązanym bankiem i beneficjentem akredytywy (np. od tzw. stosunku podstawowego lub stosunku zlecenia udzielenia akredytywy przez kontrahenta beneficjenta ze stosunku podstawowego lub inną osobę). Innymi słowy, niedopuszczalne byłoby zatem branie pod uwagę okoliczności wykraczających poza relację prawną wiążącą bank i beneficjenta akredytywy oraz układ stosunków prawnych, który doprowadził do powstania zobowiązania banku wynikającego z otwarcia lub potwierdzenia akredytywy.

Po drugie, omawiana interpretacja musi koncentrować się na dokumentach przedstawionych bankom przez beneficjenta akredytywy i przesądzających o powstaniu obowiązku zapłaty przez bank określonej sumy pieniężnej. Chodzi mianowicie o to, czy przedstawiony przez beneficjenta bankowi dokument, nieodpowiadający w pełni cechom dokumentu określonego w zobowiązaniowym stosunku akredytywy, mógłby na podstawie dyrektyw interpretacyjnych oświadczeń woli przewidzianych w art. 65 k.c. być uznany jednak za zgodny z warunkami akredytywy.

[oprac. mec. Robert Nogacki, 2007]