Kumulacja roszczeń – ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 1964 Nr 43, poz. 296 ze zm.) w art. 191 dopuszcza jej możliwość w jednym pozwie, stanowiąc, że powód może dochodzić jednym pozwem kilku roszczeń przeciwko temu samemu pozwanemu, jeżeli nadają się one do tego samego trybu postępowania oraz jeżeli sąd jest właściwy ze względu na ogólną wartość roszczeń.
Kumulacja roszczeń w jednym pozwie jest ponadto możliwa w sytuacji, gdy przedmiotowe roszczenia są różnego rodzaju, z tym zastrzeżeniem, że dla któregokolwiek z tych roszczeń nie jest przewidziane postępowanie odrębne ani też nie zachodzi niewłaściwość sądu według przepisów o właściwości bez względu na wartość przedmiotu sporu.
Istotą kumulacji roszczeń jest zatem możliwość połączenia w jednym pozwie kilku samodzielnych roszczeń materialnoprawnych przeciwko temu samemu pozwanemu.
Wynika z tego, że do powstania kumulacji roszczeń nie jest konieczny związek faktyczny czy prawny pomiędzy skumulowanymi roszczeniami. Kumulacja może obejmować żądania sformułowane w różny sposób.
Każde z roszczeń może być również przedmiotem osobnych pozwów. Jest to tzw. przedmiotowe łączenie roszczeń.
Kumulacja roszczeń może przybrać trzy podstawowe rodzaje: przedmiotową, pierwotną oraz następczą. Jako kumulacje podstawową należy rozumieć to, że jeden powód występuje przeciwko jednemu pozwanemu w ramach jednego procesu z kilkoma roszczeniami.
Podstawowa kumulacja roszczeń z kolei może być podzielona na pierwotną, tj. kiedy jeden powód wytacza przeciwko jednemu pozwanemu powództwo obejmujące więcej niż jedno roszczenie oraz następczą, tj. w wyniku dokonanej przez powoda zmiany powództwa.
Przedmiotowa zmian powództwa będzie polegała na wystąpieniu w toku postępowania z nowym roszczeniem obok pierwotnego. Skutkiem kumulacji roszczeń jest ich rozpoznanie i rozstrzygniecie w tym samym postępowaniu oraz jednym wyrokiem.
Wyraźny zakaz kumulacji roszczeń został wprowadzony przez ustawodawcę w postępowaniu uproszczonym w art. 5053 Kodeksu postępowania cywilnego, chyba że roszczenia te wynikają z tej samej umowy lub umów tego samego rodzaju. Pojęciem przeciwstawnym do kumulacji roszczeń jest rozdrabnianie roszczeń.
