W założeniu swoich twórców postępowanie nakazowe miało przyczynić się do usprawnienia działania sądów i nie ulega wątpliwości, że po części cel ten został osiągnięty. Tym niemniej można również odnieść wrażenie, że wielu przedsiębiorców wciąż „nie czuje” koncepcji postępowania nakazowego, które przeczy obiegowym wyobrażeniom na temat tego, jak powinien wyglądać proces sądowy z prawdziwego zdarzenia.
Efektami tego stanu rzeczy są: egzekucja świadczeń od osób, które – mogłoby się wydawać – są skazane na wygraną przed sądem oraz frustracja przegranych, którym wydaje się, że padli ofiarą zmowy drugiej strony i sędziego. Warto więc wyjaśnić kilka podstawowych kwestii związanych z nakazami zapłaty w postępowaniu nakazowym oraz rozwijać szereg mitów, które są najczęstszym źródłem nieporozumień dotyczących postępowania nakazowego.
Kiedy sąd może wydać nakaz zapłaty?
Postępowanie nakazowe stanowi wyjątkowo prostą ścieżkę dochodzenia roszczeń pieniężnych albo świadczenia innych rzeczy zamiennych, którą zastrzeżono dla sytuacji, gdy powód zgłosił w pozwie wniosek o rozpatrzenie sprawy w tego rodzaju postępowaniu odrębnym (art. 484[1] § 2 k.p.c.), a ponadto okoliczności uzasadniające dochodzone żądanie są udowodnione dołączonym do pozwu, wyjątkowo wiarygodnymi rodzajami dowodów, o których mowa poniżej.
Wydając nakaz zapłaty sąd orzeka, że pozwany ma w ciągu dwóch tygodni od dnia doręczenia nakazu zaspokoić roszczenie w całości wraz z kosztami albo wnieść w tym terminie zarzuty (art. 491 § 1 k.p.c.).
Jakimi dowodami należy się wykazać, aby uzyskać nakaz zapłaty?
Aby uzyskać nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, okoliczności uzasadniające dochodzone żądanie muszą zostać udowodnione dołączonym do pozwu:
1) dokumentem urzędowym,
2) zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem,
3) wezwaniem dłużnika do zapłaty i pisemnym oświadczeniem dłużnika o uznaniu długu,
4) zaakceptowanym przez dłużnika żądaniem zapłaty, zwróconym przez bank i nie zapłaconym z powodu braku środków na rachunku bankowym.
Sąd wydaje również nakaz zapłaty:
– przeciwko zobowiązanemu z weksla, czeku, warrantu lub rewersu należycie wypełnionego, których prawdziwość i treść nie nasuwają wątpliwości. W razie przejścia na powoda praw z weksla, z czeku, z warrantu lub z rewersu, do wydania nakazu niezbędne jest przedstawienie dokumentów do uzasadnienia roszczenia, o ile przejście tych praw na powoda nie wynika bezpośrednio z weksla, z czeku, z warrantu lub z rewersu;
– dołączonej do pozwu umowy, dowodu spełnienia wzajemnego świadczenia niepieniężnego oraz dowodu doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, jeżeli powód dochodzi należności zapłaty świadczenia pieniężnego lub odsetek w transakcjach handlowych określonych w ustawie z dnia 12 czerwca 2003 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz.U. Nr 139, poz. 1323).
Ponadto, sąd może wydać nakaz zapłaty, jeżeli bank dochodzi roszczenia na podstawie wyciągu z ksiąg bankowych podpisanego przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banku i opatrzonego pieczęcią banku oraz dowodu doręczenia dłużnikowi pisemnego wezwania do zapłaty.
Jak należy reagować na otrzymany nakaz zapłaty?
Zakładając, że w konkretnym wypadku podjęcie obrony jest celowe, przedsiębiorca, który otrzymał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym powinien sporządzić zarzuty od nakazu zapłaty. Pismo zawierające zarzuty wnosi się do sądu, który wydał nakaz zapłaty. W piśmie pozwany powinien wskazać, czy zaskarża nakaz w całości czy w części, przedstawić zarzuty, które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór, oraz pozostałe zarzuty przeciwko żądaniu pozwu, a także wszystkie okoliczności faktyczne i dowody na ich potwierdzenie (art. 493 § 1 k.p.c.).
Typowe błędy przedsiębiorców w postępowaniu z nakazami zapłaty
„Sąd doręczył mi nakaz jednocześnie z pozwem, więc nie miałem żadnych szans na skuteczną obronę„
Wszystko odbyło się zgodnie z przepisami prawa. Ponieważ dokumenty, o których mowa w art. 485 k.p.c. mają wyjątkowo wysoki stopień wiarygodności, postępowanie nakazowe opiera się na takiej konstrukcji, że pozew i załączniki doręcza się pozwanemu dopiero wraz z nakazem zapłaty (art. 491 § 3 k.p.c.). Nie znaczy to jeszcze, że pozwany nie ma szans obrony – po prostu musi teraz wnieść w odpowiednim terminie zarzuty od nakazu zapłaty.
„Wszystkie dowody przedstawię sądowi na rozprawie„
Mimo, że w powszechnej świadomości proces cywilny nierozerwalnie wiąże się z rozprawą, to w przypadku postępowania nakazowego, zgodnie z art. 4841 § 3 k.p.c., rozpoznanie sprawy następuje na posiedzeniu niejawnym. Dopiero w razie prawidłowego wniesienia zarzutów przewodniczący wyznacza rozprawę (art. 495 § 1 k.p.c.). Czekanie na rozprawę nic więc nie pomoże, ponieważ jeśli nie zostaną wniesione zarzuty, to żadnej rozprawy już nie będzie.
„Zanim przyjdzie komornik, mam jeszcze czas na wyjaśnienie sprawy„
Nakaz zapłaty z chwilą wydania stanowi tytuł zabezpieczenia, wykonalny bez nadawania mu klauzuli wykonalności (art. 492 § 1 k.p.c.). Co prawda zabezpieczenie nie jest tym samym co zaspokojenie roszczenia, tym niemniej także czynności zabezpieczające mogą podlegać wykonaniu w drodze egzekucji. Ponadto, nakaz zapłaty wydany na podstawie weksla, warrantu, rewersu lub czeku staje się natychmiast wykonalny po upływie terminu do zaspokojenia roszczenia, przy czym w razie wniesienia zarzutów sąd może na wniosek pozwanego wstrzymać wykonanie nakazu (art. 492 § 3 k.p.c.).
„Wniosłem zarzuty od nakazu zapłaty, ale sąd nie chciał ich rozpatrywać”
Sąd odrzuca zarzuty wniesione po upływie terminu, nieopłacone lub z innych przyczyn niedopuszczalne, jak również zarzuty, których braków pozwany nie usunął w terminie (art. 494 § 1 k.p.c.). Typowe mankamenty zarzutów przygotowanych przez przedsiębiorców to:
– wniesienie zarzutów w formie zwykłego pisma, podczas gdy powód zastosował formularz. Tymczasem, zgodnie z art. 493 § 2 k.p.c., jeżeli pozew wniesiono na urzędowym formularzu, wniesienie zarzutów wymaga również zachowania tej formy;
– brak opłaty. Zarzuty od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym podlegają bowiem opłacie w wysokości trzech czwartych opłaty „pełnej”.
„Sąd nie chciał wziąć pod uwagę moich dowodów„
Z uwagi na krótki termin do ich wniesienia, zarzuty są często sporządzane w skrótowy sposób, a kolejne dowody przedsiębiorcy usiłują przedstawiać w miarę sukcesywnego kompletowania dokumentacji. Jednakże, nie zawsze jest to możliwe. Stosownie do art. 495 § 3 k.p.c. okoliczności faktyczne, zarzuty i wnioski dowodowe niezgłoszone w pozwie albo w piśmie zawierającym zarzuty od nakazu zapłaty mogą być rozpoznawane jedynie wtedy, gdy strona wykaże, że nie mogła z nich skorzystać wcześniej lub gdy potrzeba ich powołania wynikła później. Tylko powód może powołać nowe fakty i dowody w terminie tygodnia od dnia doręczenia mu pisma pozwanego zawierającego zarzuty.
Zakończenie
Na zakończenie wypada jeszcze przypomnieć, że nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym stanowi odmienny rodzaj orzeczenia od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym i w obydwu wypadkach pozwanego i powoda obowiązują różne zasady postępowania.
