Właściwość miejscowa polega na podziale spraw i czynności procesowych pomiędzy sądy równorzędne z uwagi na terytorialny zakres ich działalności. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 1964 Nr 43, poz. 296 ze zm.) wyróżnia właściwość miejscową ogólną, przemienną i wyłączną.
Właściwość miejscowa ogólna oparta jest na podstawowej zasadzie w myśl, której zgodnie z art. 27 Kodeksu postępowania cywilnego powództwo wytacza się przed sąd pierwszej instancji, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania.
Jeżeli pozwany nie ma miejsca zamieszkania w Polsce, ogólną właściwość oznacza się według miejsca jego pobytu w Polsce, a gdy nie jest ono znane lub nie leży w Polsce według ostatniego miejsca zamieszkania pozwanego w Polsce.
Jeżeli pozwanym jest osoba prawna lub inny podmiot nie będący osobą fizyczną, powództwo należy wytoczyć według miejsca ich siedziby zgodnie z art. 30 Kodeksu postępowania cywilnego. Właściwość przemienna polega na tym, że ustawa zezwala powodowi w pewnych granicach na wybór sądu.
Powód może wytoczyć powództwo albo przed sąd właściwości ogólnej pozwanego albo przed inny sąd oznaczony w przepisach normujących właściwość przemienną. Sytuacje te wskazuje artykuły od 32 do 371 Kodeksu postępowania cywilnego.
Celem uregulowań w tym zakresie jest wzgląd na ułatwienie stronom dostępu do sądu jak również ekonomię procesową. Właściwość wyłączna z kolei polega na tym, że w pewnych sprawach ustawa wprowadza wyjątki od właściwości ogólnej i z uwagi na ścisły związek sprawy z okręgiem pewnego sądu stanowi, że ten sąd będzie wyłącznie właściwy dla jej rozpoznania.
Powyższe przypadki normują artykuły od 38 do 42 Kodeksu postępowania cywilnego, m.in. właściwość w sprawach spadkowych, właściwość w sprawach o własność lub inne prawa rzeczowe na nieruchomości czy właściwość w sprawach małżeńskich. W przypadku wytoczenia powództwa przed sąd niewłaściwy, sąd który stwierdzi swoją niewłaściwość przekaże sprawę sądowi właściwemu w drodze postanowienia.
Bardzo ważnym aspektem związanym z naruszeniem właściwości miejscowej sądu jest to, że nie powoduje ona nieważności postępowania tak jak miało to miejsce przy niewłaściwości rzeczowej.
