Data pewna stanowi jedną ze szczególnych form czynności prawnych. Polega ona na urzędowym poświadczeniu dnia dokonania czynności, aczkolwiek, zgodnie z art. 81 § 2-3 kodeksu cywilnego czynność prawna ma datę pewną również w wypadkach następujących:
1) w razie stwierdzenia dokonania czynności w jakimkolwiek dokumencie urzędowym – od daty dokumentu urzędowego;
2) w razie umieszczenia na obejmującym czynność dokumencie jakiejkolwiek wzmianki przez organ państwowy, organ jednostki samorządu terytorialnego albo przez notariusza – od daty wzmianki;
3) w razie śmierci jednej z osób podpisanych na dokumencie datę złożenia przez tę osobę podpisu na dokumencie uważa się za pewną od daty śmierci tej osoby.
Ponadto stosownie do art. 95 ust. 2 prawa bankowego czynność bankowa lub czynność zabezpieczająca wierzytelność ma datę pewną od daty wystawienia takiego dokumentu jak:
a. księgi rachunkowe banków,
b. wyciągi z tych ksiąg podpisane przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banku i opatrzone pieczęcią banku,
c. wszelkie wystawione w ten sposób oświadczenia zawierające zobowiązania, zwolnienie z zobowiązań, zrzeczenie się praw lub pokwitowanie odbioru należności oraz stwierdzające udzielenie kredytu, pożyczki pieniężnej, ich wysokość, zasady oprocentowania, warunki spłaty, przeniesienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką lub zastawem rejestrowym.
Kiedy wymagana jest data pewna?
Wymóg dokonania czynności w formie z datą pewną może wynikać z umowy albo z przepisów prawa. Przykładowo, zgodnie z art. 329 § 1 kodeksu cywilnego umowa o ustanowienie zastawu powinna być zawarta na piśmie z datą pewną. Również sprzedaż rzeczy z zastrzeżeniem własności na rzecz kupującego powinna mieć datę pewną, jeśli zastrzeżenie własności ma być skuteczne względem wierzycieli kupującego (art. 590 § 1 k.c.).
Jakie są skutki niedochowania formy pisemnej z datą pewną?
Jeżeli ustawa zastrzega dla czynności prawnej formę szczególną w rodzaju daty pewnej, czynność dokonana bez zachowania tej formy jest nieważna. Nie dotyczy to jednak wypadków, gdy zachowanie formy szczególnej jest zastrzeżone jedynie dla wywołania określonych skutków czynności prawnej (np. skuteczność sprzedaży z zastrzeżeniem własności względem wierzycieli). Wtedy czynność jest ważna, ale nie osiąga tego konkretnego skutku.
W jakich sytuacjach warto w praktyce posłużyć się datą pewną?
W praktyce bankowej szczególnie często używana będzie umowa rachunku powierniczego z datą pewną. Jeśli forma taka zostanie zastosowana to:
– w razie wszczęcia postępowania egzekucyjnego przeciwko posiadaczowi rachunku powierniczego – środki znajdujące się na rachunku nie podlegają zajęciu;
– w razie ogłoszenia upadłości posiadacza rachunku powierniczego – środki pieniężne znajdujące się na tym rachunku podlegają wyłączeniu z masy upadłości;
– w przypadku śmierci posiadacza rachunku powierniczego zgromadzone na tym rachunku kwoty nie wchodzą do spadku po posiadaczu rachunku.
Data pewna ma również istotne znaczenie w odniesieniu do powierniczych czynności prawnych takich, jak przewłaszczenie na zabezpieczenie, cesja dla zabezpieczenia oraz indos powierniczy, jeśli zdarzy się, że zostanie ogłoszona upadłość dłużnika, który udzielił tego rodzaju zabezpieczeń. Zgodnie z art. 101 ust. 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze, umowa przeniesienia własności rzeczy, wierzytelności lub innego prawa zawarta w celu zabezpieczenia wierzytelności jest skuteczna wobec masy upadłości, jeżeli została zawarta w formie pisemnej z datą pewną.
Natomiast w przypadku zawarcia umowy najmu z datą pewną, ochrona najemcy ma szerszy charakter w przypadku, jeśli przedmiot najmu zostanie zbyty przez wynajmującego. Co do zasady, w razie zbycia rzeczy najętej w czasie trwania najmu nabywca wstępuje w stosunek najmu na miejsce zbywcy; może jednak wypowiedzieć najem z zachowaniem ustawowych terminów wypowiedzenia (art. 678 § 1 k.c.) Jednakże, powyższe uprawnienie do wypowiedzenia najmu nie przysługuje nabywcy, jeżeli umowa najmu była zawarta na czas oznaczony z zachowaniem formy pisemnej i z datą pewną, a rzecz została najemcy wydana (art. 678 § 2 k.c.).
Natomiast zgodnie z ustawą z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi umowa z datą pewną może posłużyć do wyłączenia odpowiedzialności z tytułu wykorzystania informacji poufnej. Stosownie do art. 156 ust. 7 pkt 4 tejże ustawy, nie stanowi wykorzystywania informacji poufnej dokonywanie transakcji stanowiącej wykonanie umowy zobowiązującej do zbycia lub nabycia instrumentów finansowych, zawartej na piśmie z datą pewną przed uzyskaniem informacji poufnej.
Ponadto, w świetle art. 8 ust. 2a pkt 1a ustawy z dnia z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców, w pewnych specyficznych okolicznościach umowa dzierżawy z datą pewną może mieć pewne zastosowanie do zwolnienia cudzoziemca z obowiązku uzyskiwania zezwolenia na nabycie nieruchomości (Nie jest wymagane uzyskanie zezwolenia przez cudzoziemców, będących obywatelami państw członkowskich Europejskiego Obszaru Gospodarczego w okresach określonych przepisach w przypadku nabycia nieruchomości rolnych położonych w województwach: dolnośląskim, kujawsko-pomorskim, lubuskim, opolskim, pomorskim, warmińsko-mazurskim, wielkopolskim, zachodniopomorskim – po upływie 7 lat od dnia zawarcia umowy dzierżawy z datą pewną, jeżeli przez ten okres osobiście prowadzili na tej nieruchomości działalność rolniczą oraz legalnie zamieszkiwali na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej).
[oprac. mec. Robert Nogacki, 2007, 01.01.2007]
Potrzebujesz porady prawnej odnośnie daty pewnej ?
Kancelaria Prawna Skarbiec oferuje swoje usługi w zakresie porad prawnych dla konsumentów i przedsiębiorców.
Kontakt: sekretariat@kancelaria-skarbiec.biz
