Zgodnie z art. 353[1] kodeksu cywilnego strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
Strony zawierające umowę mogą zawrzeć jedną z tzw. umów nazwanych (np. sprzedaż, najem, dzierżawa, leasing i in.) lub też ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie, ani zasadom współżycia społecznego. Jednakże należy pamiętać o tym, że przy rozstrzyganiu sporów dotyczących umów nietypowych, sąd musi dokładnie badać ich cechy oraz ustalić, na czym dokładnie polegają w danym przypadku świadczenia stron (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2004 r.).
Kiedy cel umowy jest „niedopuszczalny”?
Artykuł 58 § 1 k.c. przewiduje sankcję bezwzględnej nieważności czynności prawnych sprzecznych z ustawą lub mających na celu obejście ustawy. Odnosi się on do wszystkich czynności prawnych, zatem także do czynności prawnych dwustronnych (umów), jednak ocena ważności umowy musi być dokonywana nie tylko na podstawie art. 58 § 1 k.c., ale także z uwzględnieniem treści art. 353[1] k.c. Niedopuszczalny według art. 353[1] k.c. cel umowy musi pozostawać w bezpośrednim związku z dokonywaną czynnością, która ma być bezpośrednio skierowana na osiągnięcie określonego celu. Cel ten, zdaniem części doktryny, nie musi przy tym wynikać z treści zawieranej umowy. Należy zauważyć, że niezbędne jest jednak, aby niedozwolony cel umowy można było wywieść z treści zawartej umowy („odnaleźć” w jej treści). Cel umowy nie musi natomiast być celem wspólnym dla obu stron, wystarczy, że do jego osiągnięcia dąży jedna ze stron umowy, a druga jest tego świadoma lub – biorąc pod uwagę okoliczności zawarcia umowy oraz jej treść – powinna być świadoma (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 2002 r.).
