Skarga pauliańska stanowi przewidziany przepisami kodeksu cywilnego środek ochrony wierzyciela przed ucieczką dłużnika z majątkiem zagrożonym egzekucją, umożliwiającym ochronę interesów wierzyciela przed wyprowadzaniem majątku przez jego dłużnika. W praktyce niezwykle często dochodzi do sytuacji, gdy dłużnik, licząc się z tym, że jego majątek może zostać zajęty przez komornika, sprzedaje jego składniki lub dokonuje darowizn. Jeśli wskutek takiej czynności majątek dłużnika pomniejszy się, a z pozostałych jego składników wierzyciel nie będzie w stanie odzyskać należności, wierzyciel może wystąpić do sądu z pozwem o uznanie krzywdzącej go czynności prawnej za bezskuteczną w stosunku do niego. Wierzycielowi przysługuje zatem wobec dłużnika tzw. powództwo pauliańskie, czy inaczej – roszczenie pauliańskie.
Ogromnym ułatwieniem dla wierzyciela jest istnienie w całym procesie szeregu domniemań prawnych, co oznacza, że strona w procesie nie musi dowodzić faktów, których dotyczy domniemanie, bowiem domniemanie zastępuje dowód. W polskim prawie cywilnym skarga pauliańska funkcjonuje na podstawie art. 527-534 k.c.
Zgodnie z art. 527 § 1 k. c., gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.
Istota skargi pauliańskiej
Istotą skargi pauliańskiej jest żądanie ubezskutecznienia w stosunku do wierzyciela czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z osobą trzecią, celem zaś skargi pauliańskiej jest umożliwienie wierzycielowi zaspokojenia się z majątku osoby trzeciej w zakresie w jakim byłoby to skuteczne w stosunku do dłużnika, gdyby ten nie pozbył się swego majątku lub nie zrezygnował z jego powiększenia. Wyrok sądu uwzględniający powództwo stanowi materialno-prawną przesłankę powstania po stronie osoby trzeciej obowiązku takiego zachowania się, które pozwala wierzycielowi na uzyskanie tego na co mógł liczyć w przypadku realizacji wierzytelności z majątku dłużnika [tak: Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 3 lutego 2005 r. II CK 412/2004].
Zasady działania
Zgodnie z dalszymi przepisami kodeksu cywilnego, przyjmuje się, że:
- czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności;
- jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli;
- jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli korzyść majątkową uzyskał przedsiębiorca pozostający z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych, domniemywa się, że było mu wiadome, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli;
- jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli;
- jeżeli w chwili darowizny dłużnik był niewypłacalny, domniemywa się, iż działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. To samo dotyczy wypadku, gdy dłużnik stał się niewypłacalny wskutek dokonania darowizny.
W jaki sposób korzysta się ze skargi paulińskiej?
Uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli następuje w drodze powództwa lub zarzutu przeciwko osobie trzeciej, która wskutek tej czynności uzyskała korzyść majątkową.
W wypadku gdy osoba trzecia rozporządziła uzyskaną korzyścią, wierzyciel może wystąpić bezpośrednio przeciwko osobie, na której rzecz rozporządzenie nastąpiło, jeżeli osoba ta wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną albo jeżeli rozporządzenie było nieodpłatne.
Potrzebujesz pomocy dotyczącej skargi pauliańskiej?
Kancelaria Prawna Skarbiec oferuje swoje usługi w zakresie porad prawnych dla konsumentów i przedsiębiorców.
Kontakt: sekretariat@kancelaria-skarbiec.pl
